1/12
Kulturno-Istorijski
Vremeplov
Beogradski Pašaluk 2018
U oktobru
ove godine u firmi su mi bili u poslovnoj poseti menadžeri iz
Kalifornije, Indus Nalini i Kinez Džon Žao ... 
Tokom te nedelje, nakon radnog vremena, sa njima smo obišli centar
Beograda, Kalemegdan, Hram Svetog Save, zgradu skupštine,
stari i
novi dvor, Crkvu Svetog Marka, muzej Nikole Tesle, i druge značajne i
zanimljive lokacije u samom Beogradu ... 
Pošto su imali povratni let tek u nedelju, subota nam je ostala
slobodna, te sam ih poveo i u obilazak okoline Beograda,
pri čemu
sam odlučio da to mora biti kulturno-istorijska tura koja se može
odraditi za jedan dan ...
I tako smo Nalini, Džon i ja, kao i dvojica kolega iz mog tima (Miroslav
i Nikola), krenuli u obilazak Avale sa spomenikom Neznanom junaku
i čuvenim
Avalskim tornjem, a potom i Kosmaja sa manastirom Tresije u podnožju i
upečatljivim spomenikom na vrhu ...
Nisam
propustio da im ispripovedam istorijske priče o našoj herojskoj borbi i
tokom Prvog i tokom Drugog svetskog rata,
kao i o
našoj srednjevekovnoj državi pre najezde Turaka ... 
Naravno,
prilikom obilaska Avalskog tornja, neminovno sam se dotakao i teme o
NATO agresiji na našu zemlju ... 
A ceo taj izlet je bio začinjen time što smo u obilazak krenuli Žutom
Strelom ... 
Pošto ni ja pre toga odavno nisam obišao Avalu i vrh Kosmaja (a pod
nosom su mi, s obzirom na činjenicu gde mi se nalazi vikendica),
kao i da
se nikada pre toga nisam popeo na Avalski toranj, odlučio sam da sa
Gocom ponovim taj izlet,
sa malo
proširenim planom tačaka od značaja koje treba obići ...
Stoga,
uzeh jedan slobodan dan na poslu, te smo u sredu, 31. oktobra, Goca i ja
krenuli na izlet ... 
Nažalost, s obzirom na kratak jesenji
dan, naš plan je bio isuviše optimističan, te nismo stigli da obiđemo
sve planirane lokacije,
ali ću
ipak i njih spomenuti u ovoj reportaži, da bi priča bila zaokružena i
kompletna ...
Ovaj put,
umesto Žute Strele odabrali smo Lesija, kojeg smo isterali iz garaže u
Jajincima ...
S obzirom na specifičnost ovog izleta, u ovoj reportaži neće biti mnogo
šale i zajebancije, već će fokus biti baš na kulturno-istorijskim
značajima
vezanim
za lokacije koje smo obišli, a one će pokrivati sve periode naše
istorije, počevši od dinastije Nemanjića, preko Kosovskog boja,
Prvog i
Drugog srpskog ustanka, Prvog svetskog rata, Drugog svetskog rata, te
zaključno sa nesrećnim ratovima tokom devedesetih godina
i
zločinačkim bombardovanjem koje je usledilo 1999. godine ...
Iako sam mislio da pomenute lokacije poznajem kao svoj džep, shvatio sam
da još puno toga zapravo nisam znao ... 
Stekao
sam nova interesantna saznanja i dok sam se pripremao za taj izlet sa
Nalinijem i Džonom (da bih što detaljnije mogao da im ponudim
informacije
o svakoj lokaciji koja je bila planirana za obilazak) i tokom samog
obilaska, ali i naknadno, tokom pripremanja ove reportaže
i
dopunskih istraživanja po internetu, a i šire ...
Primetićete na par mesta kako, nažalost nepotpune istorijske činjenice
pogrešnom interpretacijom i dopunjavanjem kvazi-istorijskim podacima
mogu
veoma lako da skliznu u populističku propagandu (živeo Jovan I. Deretić)
... 
Naravno, tokom pripovedanja, tu i tamo će provejavati i poneka pošalica,
ali samo mestimično do umereno sporadično,
da mi
neko ne bi spočitao (opa, kakav elokventan izraz) kako se navodno bavim
podizanjem kulturno-istorijske svesti, jer je podizanje
bilo
kakve svesti veoma licemerno, pogotovo u ovoj situaciji kada treba biti
mirna situacija, zbog čitave situacije na Kosovu i Metohiji ...
A trudiću
se i da eskiviram svaku mogućnost da me neko etiketira kako pozivam na
linč, silovanje, nasilje ...
Toliko što se tiče ovog suvoparnog uvoda ... Pa da počnemo ...
Sreda,
31.10.2018.
Dakle,
upalismo razdraganog Lesija i izađosmo na Avalski put ...
Nakon samo par kilometara došli smo do prve lokacije - Spomen park
"Jajinci" ...
Spomen park "Jajinci" je podignut na mestu strelišta koje je
predstavljalo mesto najvećeg stradanja nedužnog stanovništva
na
teritoriji okupirane Srbije tokom Drugog svetskog rata ... 
Odmah nakon ulaska nemačkih okupacionih trupa u Beograd, 12. aprila
1941. godine, počele su represalije nad stanovništvom ...
Uvedena
je praksa stalnog držanja talaca i pretnji njihovim streljanjem, ako se
na bilo koji način pruži otpor okupatoru ...
Bilo je
više lokacija na teritoriji Beograda na kojima su izvršavane egzekucije,
poput logora na Banjici i na Sajmištu, a strelište u Jajincima se
izdvaja
po
masovnosti žrtava i surovoj sistematičnosti u likvidaciji i prikrivanju
zločina nad nedužnim stanovništvom ...
U periodu
od 1941. godine, pa do kraja 1943. godine, u Jajincima je likvidirano
oko 80000 Srba, Jevreja, Roma i drugih talaca ...
Dakle,
samo na tom mestu, u toku dve godine, zbrisano je sa lica zemlje više
ljudi nego što sada ima stanovnika u Čačku, Kraljevu, Užicu,
Smederevu,
Kruševcu, Valjevu, Sremskoj Mitrovici ili Jagodini ...
Inače, Beograd je bila jedina prestonica u okupiranoj evropi na čijem su
urbanom tlu formirani koncentracioni logori ...
Veliku većinu egzekucija na stratištu u Jajincima je vršio nemački 64.
policijski bataljon, koji je davao ljudstvo, kako za strelište,
tako i za
čuvanje logoraša u Beogradu i njihov transport u Jajince ... Egzekucije
su u manjem broju vršili i vojnici Srpske državne straže ...
Na streljanje su mahom dovođeni zarobljenici iz logora Banjica i
Sajmište, te su potom zatrpavani u masovne grobnice ...
Takođe, u
masovne grobnice su bacani i ljudi koji su ubijani i na druge načine ...
Ekshumacijom
je utvrđeno da je određeni broj nastradalih ubijen u kamionima
"dušegupkama", s obzirom da na telima nije bilo prostrelnih rana ...
Strelište u Jajincima je zvanično zatvoreno poslednjih dana decembra
1943. godine, kada je počelo streljanje u Marinkovoj bari i Jevrejskom
groblju,
a u
Jajincima je otpočeo proces uništavanja dokaza počinjenih zverstava ...
U periodu od 8. novembra 1943. godine do 2. aprila 1944. godine,
Gestapo
je vršio organizovanu ekshumaciju i masovno spaljivanje posmrtnih
ostataka žrtava ... 
Izgradnja Spomen parka "Jajinci" je otpočeta 7. jula 1951. godine
postavljanjem spomenika na samom ulazu u kompleks ...
Autori
spomenika su akademski vajar Stevan Bodnarov i arhitekta Leon Kabilj ...
Uređenje Spomen parka, zvanično ustanovljenog 1960. godine, nastavljeno
je i u narednim decenijama ...
Odlukom
Skupštine grada Beograda 1986. godine Spomen park "Jajinci" je proglašen
kulturnim dobrom od istorijskog značaja ...
Konačno,
1988. godine, usvojeno je i realizovano rešenje monumentalnog spomenika,
autora akademskog vajara Vojina Stojića ...
Spomenik
je postavljen na mestu gde se ranije nalazila najveća grobna raka na
strelištu,
a na vrhu
spomenika se nalazi beli golub, kao simbol mira ...
Sledi jedna mala digresija ...
Naime, jedan od onih koji su streljani u Jajincima bio je i Dr Milutin
Ivković - Milutinac, lekar i predratni fudbalski reprezentativac,
kapiten
jugoslovenske reprezentacije koja je u Urugvaju 1930. godine osvojila
srebrnu medalju ...
Inače, bio je unuk vojvode Radomira Putnika, a na medicinskom fakultetu
je diplomirao 1934. godine ...
Otvorio
je ordinaciju u Knez Mihailovoj 5 gde je radio kao dermatolog ...
Za
reprezentaciju Jugoslavije je ukupno odigrao 39 utakmica, bio je jedan
od organizatora bojkota Olimpijskih igara u Berlinu 1936. godine,
a bio je
i glavni urednik časopisa "Mladost", glasila Saveza komunističke
omladine Jugoslavije ...
Fudbalsku
karijeru je prekinuo 1938. godine kada mu je preminula supruga Eli od
posledica tuberkuloze,
te se u
potpunosti posvetio podizanju dve maloletne ćerke ...
Nakon okupacije počeo je da sarađuje sa Narodno-oslobodilačkim pokretom,
te je ubrzo postao meta nacista ...
U
večernjim časovima 24. maja 1943. godine uhapšen je od strane Gestapoa i
zatvoren u logor na Banjici,
odakle je
narednog jutra, 25. maja 1943. godine odveden u Jajince, gde je istog
dana i streljan, u 37. godini života,
zvanično
zbog "komunističke delatnosti" ...
Porodica je tek godinu dana kasnije od nemačkog Crvenog Krsta saznala za
njegovu smrt, a tačno mesto gde je zakopan nije poznato ...
Nedaleko od spomenika svog dede Radomira Putnika i doktor Ivković je
dobio bistu postavljenu 1970. godine, ali je ona 2012. ukradena
...
Nakon uspeha filma "Montevideo, bog te video" pokrenuta je akcija
dnevnog lista "Politika", te je bista ponovo postavljena 2013. godine, u
blizini stadiona FK "Partizan" ...
Nastavljamo
dalje ...
Evo, već je tu Avala sa prepoznatljivim tornjem ...
Sa nadmorskom visinom od 511m, za samo 11m je uspela da se kvalifikuje
za planinu,
te da
ponosno stane rame uz rame sa Mont Everestom, Kilimandžarom, Elbrusom,
Mon Blanom i drugim gorostasima ...
Još je knez Miloš Obrenović 1859. godine doneo odluku da se Avala
zaštiti, da bi 1936. godine bila proglašena nacionalnim parkom,
a 1946.
godine i dobrom od opšteg značaja ...
Skrećemo na jednosmerni put koji vodi ka vrhu Avale ...
Šarenolikost jesenjih boja je veoma upečatljiva, a vožnja Spačekom po
ovakvom putu je više nego zanimljiva ...
Negde na
pola puta do vrha stajemo da obiđemo spomenik sovjetskim herojima
koji su
učestvovali u oslobađanju Beograda od nacističkog okupatora ...
Naime, na tom mestu se, usled guste magle, 19. oktobra 1964. godine
srušio avion Iljušin IL-18 sa sedmočlanom delegacijom Sovjetske armije,
koja je
pošla na proslavu obeležavanja dvadesetogodišnjice oslobođenja Beograda
...
Svi putnici u avionu koji je udario u obronak Avale su poginuli na licu
mesta, a među njima su bili i maršal Sergej Birjuzov
i
general-pukovnik Vladimir Ždanov, koji je lično učestvovao u akcijama
oslobađanja Beograda 20. oktobra 1944. godine ...
Ako vam ta dva imena zvuče poznato, setićete se da su to oni ruski
heroji čija su imena beogradske vlasti razvlačile po različitim
beogradskim ulicama ... 
Spomenik
je na mestu tragedije podignut 1965. godine, a autor spomenika je bio
Jovan Kratohvil ...
Goca baca pogled na spomenik ...
Nastavljamo dalje ...
