8/12
Lagano
smo se primicali Kosmaju ... 
Spomenik na vrhu Kosmaja je sad već bio dobro uočljiv ... 
Taman za jednu malu digresiju, da bih vratio malo veseliji ton ovoj
reportaži ...
Elem, kad
god se pomene naziv planine Kosmaj, ne mogu, a da se ne setim našeg
čuvenog pisca,
prevodioca
(koji je između ostalog izvanredno preveo Tolkinovu trilogiju "Gospodar
Prstenova"), satiričara, aforističara
i
legendarnog radio voditelja Zorana Stanojevića, koji je u jednoj od
svojih emisija "Omniologija" na radiju "Beograd 202" diskutovao o tome
kako je
geografija zapravo jedna potpuno neuređena naučna disciplina, jer umesto
da planine, od severa ka jugu,
budu lepo
poređane po azbučnom redu, tu se potpuno neočekivano udenuo Kosmaj iza
Avale, a ispred planina Bukulja i Venčac ... 
Ja bih se na to nadovezao, te bih predložio da, kao što menjamo nazive
ulica, lepo promenimo i imena planina ...
Možemo za
početak uvesti blage modifikacije, koje bi asocirale na postojeća imena,
da ljudi ne bi bili isuviše zbunjeni ...
Shodno
tome, mogli bismo Ovčar i Kablar nazvati Kozar i Crevar (zamislite pesmu
"Sa Kozara i Crevara čobanica progovara") ... 
Ili bismo mogli da modernizujemo i aktuelizujemo neke nazive ...
Tako bi
Pančićev vrh (zaboga, ko je još od savremene dečurlije čuo za tamo nekog
Josifa Pančića) mogli da nazovemo Vučićev vrh,
s obzirom
koliko je trenutno u punom jeku napredna izgradnja svakojakih nelegalnih
objekata na tom najvišem vrhu Kopaonika ...
Međutim, obe ove ideje ne bi rešile neuređenost geografije na koju je s
pravom ukazao legendarni Zoran Stanojević ... 
Stoga, najbolji predlog bi zaista bio da krenemo da nazivamo planine po
azbučnom redu ... 
Tako bi Avala ostala Avala, Kosmaj bi postao Bosmaj,
zatim bi usledili Vukulja i Genčac, a potom mislim da bi
po redu išao Dudnik ...
E sad,
problem bi nastao kod slova "K", jer nisam siguran da li bi to slovo
fasovao Klatibor, Kara ili Kurmitor ...
I dok sam
ja trabunjao o toponimima, Lesi je gazio kilometre, te ponovo izbijamo
na raskršće gde se održava vašar uoči Svetog Ilije ...
Tu sada skrećemo na put koji vodi ka vrhu Kosmaja ...
Ubrzo stižemo do odvajanja za manastir Tresije, koji se nalazi u samom
podnožju Kosmaja ...
Manastir je posvećen Saboru Svetih Arhangela Mihaila i Gavrila, a naziv
Tresije je dobio po potoku koji izvire pored manastira ...
Tačna godina izgradnje ovog manastira nije poznata ...
Na osnovu
nekih pisanih tragova, nastanak manastira Tresije se vezuje za doba
vladavine kralja Dragutina Nemanjića (1244-1316),
a kao
najverovatnija godina osnivanja manastira usvaja se 1309. godina
...
U svakom slučaju, manastir Tresije je bio aktivan za doba vladavine
despota Stefana Lazarevića (1377-1427) ...
U turskim zapisima spominje se da je 1560. godine u manastiru Tresije
boravilo dvanaest kaluđera ... 
Krajem XVII veka manastir Tresije je ostao u ruševinama ...
Međutim,
iguman manastira Rakovica, sa svojim bratstvom i tresijskim monasima,
obnavlja manastir 1709. godine ...
Nažalost, novo rušenje manastir doživljava već oko 1739. godine, te
tokom naredna dva veka manastir ostaje napušten, u ruševinama ...
Krajem
jula 1935. godine, nakon posete Njegove Svetosti patrijarha Varnave,
donosi se odluka o obnovi manastira Tresije ...
Za organizaciju obnove manastira bio je zadužen protojerej stavrofor
Stevan Dimitrijević,
dok je za
izgradnju projekta obnove bio zadužen poznati arhitekta Momir Korunović
...
Za
nastojatelja manastira u izgradnji postavljen je rogački paroh Dušan
Surma ...
Do zime 1936. godine ozidana je crkva, popravljen je prilazni put i
izgrađen je most preko potoka Tresije ...
Međutim,
1937. godine dolazi do privremene obustave radova, koji se nastavljaju
1940. godine dogradnjom crkve,
a
započinju se i radovi na izgradnji konaka ... Urađen je temelj i
započeto je zidanje prizemlja konaka ...
Svi radovi na manastirskim zdanjima obustavljeni su tokom Drugog
svetskog rata ...
Nakon rata je kamen predviđen za izgradnju konaka utrošen na izgradnju
hotela Hajdučica ...
Prvi kaluđer nakon Drugog svetskog rata bio je jeromonah Rafailo
Milovanović, koji je stigao iz Studenice 1947. godine ...
Ubrzo pristižu i drugi monasi i iskušenici, koji su zajedno krajem
pedesetih godina priveli kraju radove na obnovi crkve ...
Za unutrašnje živopisanje hrama odabran je samouki narodni slikar Janko
Brašić, koji je svoj posao započeo 1958. godine ...
Prvo
zvono u obnovljeni manastir je stiglo 1960. godine ... Nakon završetka
radova na živopisanju hrama, 1961. godine,
njegovo
preosveštenstvo, vladika šumadijski Valerijan izvršio je osvećenje ovog
hrama ...
Otprilike u isto to vreme, na temeljima predviđenim za konak, privremeno
je podignuta pomoćna zgrada mimo projekta arhitekte Momira Korunović,
da bi se
rešilo pitanje smeštaja, a vremenom su dograđivani i neophodni prateći
objekti prvenstveno ekonomske namene ...
Sredinom
sedamdesetih godina završeni su radovi i na manjoj zgradi, mestu za
bogosluženje i izlaganje brojnih ikona ...
Toliko o prenaduvanoj priči da su u doba komunizma u potpunosti bile
zabranjene crkvene aktivnosti ...
Tokom
1991. godine, uz prisustvo njegovog preosveštenstva episkopa šumadijskog
Save, sa lokalnim vlastima,
privrednicima
i zainteresovanim građanima, dogovorena je izgradnja novog konaka, opet
mimo projekta arhitekte Momira Korunovića ...
Već naredne godine započeti su radovi ... Kamen temeljac je donet sa
Svete Gore, postavila ga je princeza Jelisaveta Karađorđević,
dok je
osvećenje izvršio vladika šumadijski Sava ... Projekat je delo arhitekte
Jovana Popovića ...
Zvona
manastira Tresije se sada oglašavaju sa tri mesta - sa starog zvonika,
sa
zvonika posvećenog Svetom proroku Iliji i iznad zapadne ulazne kapije
...
U porti
manastira nalazi se i spomen česma despotu Stefanu Lazareviću, novijeg
datuma ...
Na bočnom ulazu u crkvu nalazi se posveta na staroslovenskom jeziku,
uklesana u kamenu tik pored samih vrata ...
U porti manastira nalazi se i kamen sa uklesanim tekstom na, ako se ne
varam, grčkom alfabetu ...
Nemam pojma kada se taj kamen stvorio tu, niti sam u međuvremenu uspeo
da pronađem bilo kakvu informaciju u vezi tog kamena ... 
Međutim, mogu da pretpostavim da je to možda u pitanju gorepomenuti
kamen temeljac za konak,
koji je 1992.
godine donet sa Svete Gore ...
Po porti
se motalo i jedno malo slatko štence ... 
Zapravo, dve nedelje ranije, kada sam posetio manastir Tresije sa
Nalinijem i Džonom, tu je bilo pet štenaca, dva braon boje i tri crne
boje ...
Potražio sam ostale psiće, ali ih nigde nisam našao ...
Nadam se da su ostali štenci u međuvremenu usvojeni, a ne da je
primenjen tradicionalni običaj da se zadrži samo jedno štene,
a da se
sva ostala ubace u neki džak, zavežu i bace negde, po mogućstvu u neku
reku ili potok ...
U svakom
slučaju, s obzirom da u manastiru nije bilo nikoga, još malo smo
prošvrljali unaokolo ...
A zatim smo se zaputili nazad ka Lesiju, koji nas je čekao pred kapijom
manastira ...
A sad
opet mala digresija ...
Već sam spomenuo da smo Žutom Strelom, dve nedelje ranije, Nalinija i
Džona poveli i u obilazak manastira Tresije ...
Tog dana je manastir nije bio pust, već je bio pun života ...
U toku je bilo venčanje, a potom i obred krštenja ...
Nalini i Džon su bili oduševljeni celim kompleksom manastira,
prvenstveno arhitekturalnim rešenjima,
a takođe
su im i naši verski običaji pobudili veliko interesovanje ...
Zapravo, pored posete Muzeju Nikole Tesle, najbolje utiske su sa sobom
poneli baš iz obilaska ovog manastira ...
Venčanje je upravo bilo gotovo, te je kum izašao ispred crkve ...
Bio sam veoma ponosan na prisutne pripadnike mog naroda ...
Potpuno otvoreno, dobronamerno i širokog uma su prihvatili neobične
goste ...
Za veliku pohvalu je što su se upustili u razgovor, uprkos tuc-muc
engleskom jeziku ...
Ponudili su goste i rakijom ... A Nalini obožava rakiju, naročito dunju,
koju bez pardona uvek naručuje u restoranima kad dođe kod nas,
a
obavezno ponese i jednu flašu sa sobom ...
Džona je veoma zanimalo kako izgleda pravoslavni obred krštenja, tako da
ga je kum uveo u crkvu,
a za to
vreme se Nalini poigrao sa pomenutim štencima ...
Sve u svemu, sve je bilo veoma pozitivno, a naš narod se pokazao u
najboljem svetlu ...
Jedinu mrlju na ceo događaj je nažalost bacio sam sveštenik ...
Naime, nakon završenog obreda krštenja, nije uopšte obratio pažnju na
goste, a recimo,
mogao je
da ih provede po manastiru i ponudi neke interesantne informacije iz
prve ruke ...
Čak i da
nije znao engleski, ja bih preuzeo ulogu prevodioca ...
Umesto toga, samo se pokupio i krenuo ka izlazu iz manastirskog
kompleksa ... 
U brzini mu je, dok je gurao pare u džep mantije, određeni broj
novčanica ispao na stazu, a da on to nije ni primetio ... 
Džon mu je odmah dobronamerno skrenuo pažnju: "Excuse me, mister. You
dropped your money!" ...
Sveštenik
se nije ni osvrnuo, pa je i moj kolega doviknuo: "Izvinite, ispao vam je
novac!" ...
Tad je sveštenik zastao, ukapirao je šta se desilo, sagnuo se da podigne
pare, brzo ih strpao u džep, okrenuo se ka nama sa facom
na kojoj
se ocrtavala doza neprijatnosti i odvalio najgluplju moguću rečenicu
koju je tad mogao da izgovori: "Ma, odakle meni mani!" ...
Zatim je brzo ušao u svoj auto (koji nije bio stari raštelovani Jugo
crvene boje) i otišao u nepoznatom pravcu ...
Ta rečenica je prerasla u internu zafrkanciju u mom timu na poslu
...
Naime, kad god zajednički naručujemo neki ručak, kolega koji je tog dana
preuzeo na sebe zadatak da ide od jednog do drugog inženjera
da bi
sakupio pare, najčešće dobije odgovor: "Ma, odakle meni mani!" ...
Toliko
što se tiče ove digresije ...